Κάποτε παίρνεις την απόφαση να περισώσεις ό,τι απόμεινε ζωντανό μες στην ανήσυχη ζωή σου, να το συσπειρώσεις και να του δώσεις όνομα. Και οι αιχμές της επίθεσης, της καταγγελίας και της συνακόλουθης σωτηρίας σου αντί να διαχέονται φυγόκεντρα επιλέγουν τον κεντρομόλο τους άξονα και μεστώνουν σε πηχτή εσωστρέφεια.
Από τούτο το ιδιωτικό λημέρι ξεκινά και η διαδικασία της γνώσης - και ειδικότερα της αυτογνωσίας. Η διάκριση εδώ έχει να κάνει με τη διαφοροποίηση στο αντικείμενο. Ως γνώση νοείται η αποθήκευση κοινωνικών εμπειριών στα συρτάρια του μυαλού. Από την άλλη, με τον όρο “αυτογνωσία” κατονομάζουμε την επίπονη και κάποτε οδυνηρή περιπέτεια της έκδυσης των προσωπικών (ή και άλλων) εμπειριών από τα περιστασιακά τους συμφραζόμενα, το απόσταγμα του π ά θ ο υ ς σε προσωπική διδαχή.
Εναποθέτεις λοιπόν τους σπόρους των εμπειριών στις ωοθήκες του μυαλού και περιμένεις να κυοφορηθούν σε λ ό γ ο . Κι όταν γεννηθεί ο συλ-λογισμός του αποδίδεις την αρσενική ή θηλυκή του ταυτότητα (κάποτε και ερμαφρόδιτη - γιατί όχι και μπασταρδεμένη). Ως αρρενωπό στοιχείο λογίζεται η ικανότητα μεταποίησης της σκέψης σε εύστοχη και λειτουργική έκφραση, οργανωμένη πάνω σε ορθολογιστική βάση. Και η “θηλυκή” σκέψη; Μήπως παραπαίει και ακροβατεί άστοχα;
Ασφαλώς όχι × απλώς παράγει μιαν ακατάστατη και σπασμωδική κίνηση προς διάφορες κατευθύνσεις με αποκλειστικό συχνά κίνητρο την εκτόνωση. ΄Οσο για τον ερμαφρόδιτο λόγο, τούτος συνιστά την πιο αποκρουστική εκδοχή του κοινωνικού αλλά και του πολιτικού μας λόγου. Αδυνατεί να προβάλει έναν ομοιόμορφο και ισορροπημένο εαυτό. Πνίγεται μέσα στις αντιφάσεις και την αντιδραστικότητά του.
Το στάδιο της εκμαίευσης του λόγου το ακολουθεί η διάγνωση και η (αυτο)κριτική. Διερευνώνται τα όρια, οι μορφές, οι εφαρμογές, οι δυνατές και αδύνατες ερμηνείες. Μα η αποκρυπτογράφηση - έστω και μέσα από επιστάμενη και σφαιρική θεώρηση - αποδεικνύεται λειτουργία νοσηρή και ατελέσφορη (ή τουλάχιστον αναποτελεσμαστική και απροσπέλαστη στη μεγαλύτερη μερίδα). Αλλά το σημείο, ο λ ό γ ο ς , μένει εκεί × έκθετος και προκλητικά γυμνός. Απαιτεί με αυθάδεια τη λύτρωση και το λυτρωτή. Μα τα λύτρα; Μήπως το τίμημα μιας τέτοιας τολμηρής ενδοσκόπησης είναι η αποστασιοποίησή σου από τα κοινωνικά δρώμενα και η αυτο-αναγόρευσή σου σε αδυσώπητο και αμείλικτο θεατή; ΄Η μήπως - αντίστροφα - η συνειδητή σου εμπλοκή στα γεγονότα με την υστερόβουλη διάθεση να απορροφήσεις όλο το νέκταρ του χωροχρόνου και των επιμέρους συνθηκών και να το αναγάγεις και αυτό σε λόγο; Είναι άραγε δυνατή η τακτική της επιλεκτικής σου τοποθέτησης άλλοτε μέσα κι άλλοτε έξω απ’τα πράγματα; Μήπως εντέλει αυτό που απομένει από τον εαυτό σου δεν είναι τίποτα παρά μόνον όσα βλέπεις, ακούς, οσφραίνεσαι και νιώθεις; Μήπως όλα αυτά είναι και λ ό γ ο ς ;
Κατά τα άλλα “ο λόγος δεν έχει λόγο να λέγεται …
ο λόγος τροφή ωμή για τους κόρακες”
(όπου “κόρακες” διάβαζε και “κόλακες” × ο νοών νοείτω)
Ιούλιος 1990
Βίκτωρ Καραμπέρας